پایان نامه بررسی اثر شاخص‌های آموزشی و تكنولوژی آموزشی بر كارائی نیروی انسانی در دبیرستان‌های پسرانه منتخب منطقه 2 تهران در 180 صفحه ورد قابل ویرایش 

«فهرست مطالب»

عنوان                                                                          صفحه                                                                                        

چكیده

فصل اول : کلیات تحقیق .................................................................................. 1

 1-1- مقدمه .................................................................................................... 2

1-2- شناخت وطبقه بندی فواید اقتصادی آموزش و پرورش ...................... 4

1-2-1-فواید خصوصی آموزش و پرورش................................................... 5

1-2-2 - فواید خصوصی مستقیم ................................................................. 5

1-2-3-فواید خصوصی غیر مستقیم ............................................................. 5

1-2-4-فواید اجتماعی آموزش و پرورش ..................................................... 6

1-2-5-فوایداجتماعی مستقیم ........................................................................ 7

1-2-6-فواید اجتماعی غیرمستقیم ................................................................. 7

1-3-اهداف و ضرورت پژوهش .................................................................... 9

1-4-فرضیه های تحقیق (پژوهش).................................................................. 9

1-5-كلیات پژوهش ........................................................................................ 10

فصل دوم :مروری بر ادبیات تحقیق............................................................... 11

مبانی نظری تحقیق ومروری برمطالعات تجربی ....................................................................... 12

2-1-مقدمه ..................................................................................................... 12

2-1-1-دیدگاههای اقتصاد دانان كلاسیك درباره اهمیت اقتصادی آموزش.. 13

2-1-2-دیدگهای اقتصاددانان نئوكلاسیك درباره اهمیت اقتصادی آموزش.. 16

2-1-3-دیدگاههای اقتصاددانان معاصر درباره  اهمیت اقتصادی آموزش... 17

2-2-نظریه سرمایه انسانی ............................................................................ 31

2-2-1-مفهوم سرمایه انسانی ....................................................................... 33

2-2-2-سرمایه گذاری درسرمایه انسانی ..................................................... 35

2-2-3-ویژگیهای سرمایه انسانی ................................................................. 38

2-2-4-كاركردهای سرمایه انسانی .............................................................. 43

2-2-5-تشكیل سرمایه انسانی ازطریق آموزش و پرورش .......................... 46

2-2-6-تشكیل سرمایه انسانی از طریق آموزش ضمن خدمت...................... 50

2-3-نقش آموزش و پرورش دررشد و توسعه اقتصادی ............................ 51

2-3-1-انواع آموزش و پروش و رشد اقتصادی .......................................... 54

2-4-سرمایه گذاری درآموزش و پرورش .................................................... 62

2-5-توجیه اقتصادی درآموزش و پرورش.................................................... 64

2-6-كیفیت آموزش و پرورش ....................................................................... 69

2-7-تحقیقات انجام شده درجهان .................................................................. 74

فصل سوم :روش اجرای تحقیق .................................................................... 88

متدولوژی تحقیق............................................................................................... 89

مقدمه ............................................................................................................... 89

3-1-تابع تولید ................................................................................................ 93

3-1-1-روشهای پارامتری ............................................................................ 93

3-1-2-روشهای ناپارامتری .......................................................................... 94

3-2-ویژگیها و قابلیتهای روش تحلیل پوششی داده ها (DEA)...................... 95

3-2-1-مزایای روش تحلیل پوششی داده ها................................................. 95

3-2-2-معایب روش تحلیل پوششی داده ها................................................... 97

3-3-تعریف واحدهای تصمیم گیری (DMU).................................................. 97

3-4-انواع كارایی ازدیدگاه فارل .................................................................... 98

3-5-كارایی درتحلیل پوششی داده ها (DEA)................................................ 101

3-6-مدلهای DEA .......................................................................................... 102

3-6-1-مدل CCR........................................................................................... 103

3-6-1-1-تعریف كارایی درمدل CCR........................................................... 105

3-6-1-2-مثالهای مربوطه به مدل CCR....................................................... 105

3-6-1-3-مدلهای ستانده گراو نهاده گر درمدل CCR.................................. 110

3-6-2-مدل BCC........................................................................................... 116

3-6-3-تفاوت CCR و BCC........................................................................... 118

3-7-مدل اندرسن – پیترسون(AP)................................................................. 120

3-8-بررسی بازده مقیاس درروش DEA....................................................... 122

3-9-جمع بندی................................................................................................ 125

فصل چهارم :تجزیه و تحلیل داده ها ............................................................. 128

تجزیه و تحلیل نتایج حاصل از مدل DEA..................................................... 129

4-1- مقدمه .................................................................................................... 129

4-2-معرفی دبیرستانهای موردمطالعه............................................................ 130

4-3- انتخاب داده ها و ستانده ها .................................................................. 132

4-4-معرفی مدل مورد استفاده ...................................................................... 134

4-5-تجزیه و تحلیل نتایج................................................................................ 135

4-5-1-تاثیر آموزش بركارایی دبیرستانها .................................................... 141

4-5-2-تاثیر تكنولوژی آموزشی بركارایی دبیرستانهای منطقه (2)............... 149

4-5-3-بررسی فرضیات تحقیق ..................................................................... 157

4-5-4-عامل تولید مازاد (اضافی) Slack........................................................ 159

4-5-5-انتخاب الگوی مناسب برای بنگاه ....................................................... 160

4-6-خلاصه ای از تجزیه و تحلیل نتایج ........................................................ 165

4-6-1-تجزیه و تحلیل جدول 16-4 ............................................................. 167

4-6-2-فرق كارایی فنی و كارایی مقیاس ...................................................... 169

فصل پنجم :نتیجه گیری و پیشنهادات .......................................................... 171

نتیجه گیری و پیشنهادات ................................................................................. 172 

منابع ................................................................................................................ 174

چكیده

سرمایه گذاری در نیروی انسانی از اساسی ترین بخشهای توسعه بلندمدت و پایدار است و برخی بر این باورند كه بسیاری از مشكلات و معضلات موجود در جامعه ایران را بایست به عدم آموزش صحیح در دوران قبل از دانشگاه ارتباط داد. در این راستا این تحقیق خواهد كوشید اثر تكنولوژی آموزشی بركارایی نیروی انسانی دبیرستانهای پسرانه منتخب منطقه 2 تهران را مورد بررسی و ارزیابی قرار دهد. در این مطالعه از روش ناپارامتری تحلیل پوششی داده ها استفاده شده است.  ابتدا قرار بر این بود كه اثرات شاخص آموزش و تكنولوژی آموزشی بر كارایی فنی نیروی انسانی مورد بررسی قرار گیرد ولی به دلیل محدودیتهای آماری در جمع آوری اطلاعات دبیرستانها و به دلیل اینكه تنها آمار 15 دبیرستان پسرانه منطقه 2 به دست محقق رسید به ناچار دو سناریو برای این تحقیق گزینش گردید. سناریوی اول به بررسی تأثیرات آموزش بر كارایی فنی نیروی انسانی می پردازد و سناریوی دوم نیز اثر تكنولوژی آموزشی بر كارایی را مورد ارزیابی قرار می دهد. داده های مورد استفاده در سناریوی اول(اثر آموزش) بر سطح كارایی عبارتند از: سرانه معلم به دانش آموزش (smd) ، میانگین سابقه كار معلمین (mskm) ، میانگین پیشرفت تحصیلی  دانش آموزان(mptd) ، و داده های مورد استفاده در سناریوی دوم(اثر تكنولوژی آموزشی بر سطح كارایی) نیز عبارتند از: سرانه كتاب به دانش آموز (skd) ، سرانه مساحت آزمایشگاه (sma) وسرانه كامپیوتر (sk) ، ستانده ها مورد استفاده در هر سناریو نیز میانگین دروس اختصاصی (mde) و میانگین دروس عمومی(mdo) بوده اند. نتایج این تحقیق نشان می دهند در هیچ یك از مدلهای روش تحلیل پوششی داده ها (CCRوBCC) ،‌رابطه معنی داری میان شاخصهای آموزشی و تكنولوژی آموزشی بر درجات كارایی دبیرستانها مورد مطالعه مشاهده نكرده ایم. بنابراین فرضیه های ما كه مبنی بر تأثیر مثبت آموزش معلمان مدارس منطقه 2 و بكارگیری تكنولوژی آموزشی و محیط آموزشی بر كارایـی فنـی نیروی انسانی است رد می شود؛ در واقع این فرضیات شرطهای لازم هستند ولی كافی نمی باشند. به نظر می رسد در كارایی دبیرستانهای منطقه 2 عوامل دیگری نظیر كیفیت مدیریت و كیفیت تدریس، چگونگی قرار گرفتن مدارس از نقطه نظر جغرافیایی در درون منطقه 2 موثر بوده باشد.

1-1-مقدمه

آموزش و پرورش دررفتار فردی و اجتماعی انسانها نقش مهمی دارد. تأثیری كه در فرآیند رشد اقتصادی كشورها می‌گذارد سبب شده تا شاخة جدیدی در علم اقتصاد، تحت عنوان “اقتصاد آموزش و پرورش” توسعه یابد. به خاطر نیازهای روزافزون جامعه به آموزش و پرورش، از پیشرفت قابل ملاحظه ای برخوردار بوده و مطالعات گوناگونی در این زمینه صورت گرفته است. آموزش و پرورش از قدیمی‌ترین نهادهای اجتماعی است كه با بسیاری از نهادها بویژه نهاد خانواده، دین و سیاست و اقتصاد رابطه ای محكم دارد.

تحول هر یك از نهادهای فوق با نقش آموزش و پرورش در ارتباط است. و از طریق آموزش و پرورش، فرهنگ یا ارزشها و نگرشها، دانش‌ها و مهارت‌ها از نسلی به نسل دیگر یا از جامعه‌ای به جامعة دیگر انتقال می‌یابد. از طرف دیگر آموزش و پرورش از طریق تحولاتی كه در رفتار فردی بوجود می‌آورد و در رشد و پویایی فرهنگ جامعه تأثیر عمیقی می‌گذارد. در حقیقت میزان مشاركت مردم در فعالیتهای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی كه در تحول جامعه نقش اساسی دارد وابسته به آموزش و پرورش آنان است. مدارس، علاوه بر انتقال علم و دانش، ارزشهای دیگری از جمله نظم و انضباط، تعهد و احساس مسئولیت را در جوانان ایجاد كرده و تقویت می‌نمایند. آموزش و پرورش مردم را تواناتر و قدرت تولید آنان را افزون‌تر ‌نموده و در كاهش نابرابریهای درآمدی نقش قابل ملاحظه‌ای دارد. زیرا از طریق بالا بردن قدرت تولید، سطح عمومی درآمدها را افزایش می‌دهد. از طرفی رشد سریع جمعیت و تقاضای روزافزون برای آموزش، موجب شده تا جامعه نیز منابع قابل توجهی را به این بخش اختصاص دهد.

از آنجا كه با وجود محدودیتهای زیاد منابع قسمت قابل توجهی از بودجه دولتها به آموزش و پرورش اختصاص می‌یابد،‌جامعه علاقمند است از منطقی بودن تخصیص چنین منابعی به امر آموزش و پرورش اطمینان حاصل كند و یا به عبارت دیگر از كارایی نظام آموزشی و رسالت آن جهت نیل به اهداف تعیین شده مطمئن گردد. در راستای چنین هدفی ضرورت با توجه به هزینه های انجام شده برای آموزش معلمان و تكنولوژی آموزشی بكار رفته در مدارس به بررسی این موضوع بپردازیم كه آیا انجام چنین هزینه‌هایی نتایج لازم و مورد انتظار را داشته است. هدف عمده این تحقیق پاسخ به سؤال بالا از طریق یك مطالعه موردی به منظور تعیین كارایی نیروی انسانی (معلمان مدارس منتخب) و عوامل مؤثر بر آن (در دبیرستانهای پسرانه منتخب منطقه 2 تهران) در سالهای مورد بررسی است به عبارت دیگر این تحقیق در صدد آن است كه نحوه تأثیرگذاری آموزش معلمان مدارس، محیط آموزش و تكنولوژی آموزشی بر كارایی نیروی انسانی (معلمان مدارس) در نمونه تحت بررسی را مطالعه نماید.

بیان مسأله و اهمیت موضوع

بسیاری از صاحبنظران اعتقاد دارند كه وجوه اختصاص یافته به آموزش و پرورش را می‌توان هزینه‌های سرمایه‌گذاری به حساب آورد. از این رو، تخصیص بودجه كافی به امر آموزش و پرورش با توجه به بنیادی بودن آن ضروری است. توجه به این بخش آثار مثبت و نتایج اجتماعی، اقتصادی متعددی به دنبال دارد كه به بررسی اجمالی آن می‌پردازیم:

1-2- شناخت و طبقه بندی فواید اقتصادی آموزش و پرورش:

آموزش و پرورش جزو آن دسته از كالاهای عمومی است كه تولید آنها نه تنها برای فرد، بلكه برای جامعه بسیار مفید می‌باشد. به این معنی كه آموزش فردی،‌بازتاب‌ها و پیامدهای متنوع اجتماعی به دنبال دارد. فردی كه آموزش می‌بیند نه تنها خود را از توانایی‌ها و كفایت های قابل توجهی برخوردار می‌شود بلكه تحصیلات او در محیط منزل، محیط كار در جامعه آثار بسیار گسترده ای دارد. برای آ نكه به صورت سیستماتیك با مسأله برخورد نماییم می توانیم فواید اقتصادی آموزش و پرورش را به طور كلی به فواید خصوصی و فواید اجتماعی تقسیم كنیم. این فایده‌ها نیز هر یك به نوبه خود به فواید مستقیم و غیرمستقیم تقسیم می‌شوند. در این بخش ابتدا فواید خصوصی و سپس فواید اجتماعی آموزش و پرورش بطور مختصر مورد شناسائی و مطالعه قرار می‌گیرد.

1-2-1- فواید خصوصی آموزش و پرورش

این فواید به آن دسته از مزایایی اطلاق می‌شود كه منحصراً افراد از آن بهره‌مند می‌شوند. فواید خصوصی را می‌توان به دو بخش مجزا تقسیم نمود: فواید مستقیمی كه آموزش نصیب افراد می‌كند و فواید غیرمستقیمی كه افراد آموزش دیده از آن بهره می‌برند.

1-2-2-فواید خصوصی مستقیم

فایده مستقیم خصوصی ناشی از سرمایه گذاری در آموزش، در حقیقت همان اضافه درآمدی است كه افراد تحصیل كرده بدلیل ارتقاء سطح توانایی ها و بهره وری دریافت می‌دارند. مهمترین اثر اقتصادی آموزش در واقع افزایش قدرت تولید و دستیابی به درآمدهای بیشتر است. بنابراین فایده خصوصی مستقیم آموزش، افزایش سطح درآمدی فرد است.

تجزیه و تحلیل حاصل از مدل DEA

4-1- مقدمه

            در این بخش ابتدا اطلاعات عددی در مورد دبیرستانها ارائه گردیده و چگونگی انتخاب داده ها و ستانده ها آمده است و سپس در قسمت بعدی، مدل مورد استفاده در این تحقیق كه شامل حل مدل اصلی CCR[1] و BCC[2] است مورد بررسی قرار گرفته است. پس از آن با معرفی دقیق یكی از توابع هدف دبیرستانهای مورد مطالعه به همراه محدودیت های مربوطه به درك بهتر روش DEA[3] در این تحقیق دست می یابیم. سپس اثرات آموزش و تكنولوژی آموزشی بر كارایی دبیرستانها بصورت جداگانه مورد بررسی قرار گفته و سپس آنها را با یكدیگر مقایسه كرده ایم. تعداد دبیرستانهای مورد استفاده در این تحقیق 15 دبیرستان می باشد كه در دو سال 80 – 79 و 83 – 82 ، تأثیرات آموزش و تكنولوژی آموزشی بر كارایی دبیرستانها مورد بررسی قرار گرفته است.

            مدلهای استفاده نیز دو مدل اصلی CCR (كه در آن فرض بازدهی ثابت نسبت به مقیاس) و مدل BCC (بازدهی متغیر نسبت به مقیاس) است. در تجزیه و تحلیل تمامی نتایج مدل اندرسن پترسون (AP)[4] ابتدا در مدل گنجانده شده و درجات كارایی دبیرستانهای كارا نیز در جداول اصلی رتبه بندی شده است.

4-2- معرفی دبیرستانهای مورد مطالعه

            در منطقه 2 آموزش و پرورش 63 دبیرستان پسرانه است. پس از جمع آوری اطلاعات عددی از كلیه این 36 دبیرستان 15 دبیرستان كه از نظر داده ها و ستانده‌ها كاملتر بودند و از نظر تعداد دانش آموز تقریباً نزدیك به هم بودند (به طور متوسط 500 دانش آموز) انتخاب شدند تقریباً مساوی بودن دانش آموزان باعث می شود كه كار مقایسه كارآیی بهتر صورت گیرد. از طرفی چون سالهای تحقیق دو سال تحصیلی 80 – 79 و 83 – 82 می باشد مشكلاتی در جمع آوری اطلاعات عددی وجود داشت (بعضی از دبیرستانها تازه تأسیس بودند و بالطبع داده و ستانده ای در سال 80 – 79 نداشتند. بنابراین از لیست تحقیق حذف شدند. بعضی از دبیرستانها در مورد پیشرفت تحصیلی دانش آموزان و سابقه كار آنها اطلاع دقیقی نداشتند و بدون داشتن این دو داده مهم امكان محاسبه كارآیی آنها از نظر شاخص آموزش و تكنولوژی آموزشی ممكن نبود این دبیرستانها نیز حذف شدند).و نهایتاً 15 دبیرستان مورد مطالعه قرار گرفتند و اطلاعات عددی آنها در جدول 1-4 و 2-4 آمده است.

4-3- انتخاب داده ها و ستانده ها:

            هر چند كه مدل تحلیلی پوششی داده ها (DEA) از انتخاب یك مجموعه از وزنهای مناسب برای داده ها و ستانده ها اجتناب می كند، ولی ناگزیر از انتخاب داده‌ها و ستانده هایی كه باید در مقایسه بین DMU ها (واحدهای مورد  مطالعه كه به آن واحد تصمیم گیری گویند و به اختصار با DMU[5] نشان می دهیم) داخل شوند، می‌باشد.  بطور روشن و واضح، هر منبعی كه بوسیله یك DMU استفاده می شود باید به عنوان دده در نظر گرفته شود. DMU این منابع را مورد استفاده قرار داده و ستانده هایی تولید خواهد كرد و این ستانده شامل مقداری از كالاها و خدمات بوده كه بوسیله DMU ارائه می شود و این كالاها و خدمات ممكن است در سطح گوناگونی از كیفیت ارائه شود.

            در هنگام تصمیم گیری در مورد تعیین داده ها و ستانده های DMU ما نیازمندیم كه یك دیدگاه مفهومی از آنچه كه بعنوان یك داده یا ستانده برای یك DMU مطرح است داشته باشیم همچنین ما نیاز داریم كه این اطلاعات بطور واقعی در مورد همة DMU ها موجود باشند. شاید یكی از مشكلاتی كه در امر تعیین داده ها و ستانده ها وجود دارد این است كه هر چند می توان داده ها و ستانده های زیادی برای یك DMU در نظر گرفت ولی در اكثر مواقع اطلاعاتی در رابطه با همه DMU ها در دسترسی نیست و این امر تصمیم گیری در مورد تعیین داده ها و ستانده ها را مشكل می كند. مشخص كردن متغیرهای داده و ستانده یكی از اقدامات مهم در استفاده از DEA می باشد. انتخاب داده ها و ستانده های صحیح، نقشی مهم در تفسیر، استفاده و مقبولیت نتایج حاصل از DEA برای مدیران و سایر استفاده كنندگان از نتایج دارد.

داده ها :

            به دلیل ایكه برای شناسایی اثرات آموزش و تكنولوژی آموزشی بر سطح ستانده ها دبیرستانهای منطقه 2 از دو سناریو آموزش و تكنولوژی آموزشی استفاده شده است؛ بنابراین در هر كدام از سناریوهای ذكر شده داده های متفاوتی وجود دارد.

            در سناریوی اول كه تأثیرات آموزش بر سطح كارآیی دبیرستانهای مد نظر است داده های زیر مورد استفاده قرار گرفته است.

الف – سرانه معلم به دانش آموز (Smd) : نشان می دهد كه به ازای چند نفر از دانش آموزان یک معلم وجود دارد.

ب – میانگین سابقه كار معلمین (mskm) : نشان می دهد كه بطور متوسط سابقه كار معلمین در هر دبیرستان چند سال است.

ج – میانگین پیشرفت تحصیلی دانش آموز (mptd) : نشان می دهد كه بطور متوسط دانش آموزان هر دبیرستان چقدر پیشرفت داشته اند.

در سناریوی دوم كه تأثیرات تكنولوژی آموزشی بر سطح كارایی دبیرستانها مد نظر است داده های زیر مورد استفاده قرار گرفته است:

الف – سرانه كتاب به دانش آموز (skd) : نشان می دهد كه به ازای هر دانش آموز چند كتاب در كتابخانه هر دبیرستان وجود دارد.

ب – سرانه مساحت آزمایشگاه (sma) : نشان می دهد كه بطور متوسط چند مترمربع آزمایشگاه به هر دانش آموز تعلق دارد.

ج) سرانه كامپیوتر (sk) : نشان می دهد به ازای هر دانش آموز چند كامپیوتر وجود دارد.

ستانده ها:

در انتخاب ستانده ها در هردو سناریو، از دو ستانده استفاده می شود كه به صورت زیر است.

الف – میانگین دروس اختصاصی (mde): كه میانگین نمرات درسهای فیزیك، شیمی و حسابان می باشد.

ب – میانگین دروس عمومی (mdo) كه میانگین نمرات درسهای ادبیات، عربی می‌باشد.