پژوهش بررسی شناخت خداوند و فلسفه وجود خدا از دیدگاه علامه طبابائی

پژوهش بررسی شناخت خداوند و فلسفه وجود خدا از دیدگاه علامه طبابائی در 47 صفحه ورد قابل ویرایش 

مقدمه:

درد امروز بشر فقط مولود فقر صنعت و تكنولوژی نیست بلكه بیشتر نتیجه كمبود معنویت و اخلاق و فرهنگ است. انسانی كه سالهاست بر كره ماه قدم نهاده هنوز یك بار در قلب مهتابی و كرانه باورهای فطری خویش خیمه نزده است. انسان روزگار ما با ابزارهای پیشرفته و پیچیده اوج كهكشان ها و اقیانوس ها را رصد می‌كند ولی در میان امواج متراكم ظلمت برخاسته از كردار و رفتار ظالمانه خویشتن خویش را گم كرده است. بشر هر روز كف دریاها و دل آسمان ها را با ابزارهای قوی می بیند و درمی‌نوردد اما برای یك ساعت به عمق روح پهناور خویش نپرداخته و از خویش بیگانه شده است. نیاز انسان فقط خوراك و پوشاك و تفریح و مسائل مادی نیست، عطش این روح ناآرام و ماجراجو در تشنگی آب و جستجوی غذا و گشت و گذار زمین و آسمان خلاصه نمی‎شود. ‎آدمی زاد قرن حاضر «حیات طیبه» را با رفاه و «توسعه اقتصادی و صنعتی» اشتباه گرفته و در پی اقتصاد و لذت و رفاه بدون توجه به فرهنگ و عقیده و اخلاق، دویدن در پی سراب را تكرار می‌كند ولی هر چه بیشتر می دود دورتر، خسته تر و مأیوس تر و ناكام تر می گردد. در این ظلمت آباد كه مدعیان هدایت انسان، وی را در میان گرد و غبار كویر جهل و نفاق و فقر و بیداد، سرگردان كرده اند، تشخیص آب از سراب و راه از بیراهه بسیار دشوار است. در این «حیرت آباد اندیشه ها» نسل جوان چگونه راه را پیدا كند و صراط سعادت را از جاده های منتهی به سوی پرتگاه و گردنه‌های دزدادن فضیلت، باز شناسد؟ معرفت درست و نادرست را با كدام میزان بسنجد و اخلاق و ادب را در كدام مكتب بیاموزد؟ بدون شك بسیاری از مذاهب و فلسفه ها و برنامه ها و سیاست های فرهنگی، اجتماعی با پوشش واژه های «بین المللی» و «آزادی» و «حقوق بشر» و «دموكراسی» شكارگاه شیطان است و دامگاه طاغوت و كویر خشك و خشن و تاریك زندگی جوانان. اندیشمندان فرزانه بسان خورشیدی فروزان گستره هستی را روشنی می بخشند و از دریای بصیرت خویش جرعه های معرفت در كام دانش پژوهان می ریزند.

«سپیده سیادت»

احرام سپید

روزهای ماه «ذیحجة» 1321 قمری یكی پس از دیگری می گذشت. و قلوب عشاق و ارادتمندان در هوای بیت الله الحرام «لبیك شوق» سر می داد. یاد احرام و طواف،‌ شوق عرفات و منی و شور مشعر و صفا عطش دیدار به دل ها داده بود. «ناگاه كعبة كرامت الهی زیبا چهره ای پریروی را در احرام سپید نور در آغوش پدر و مادری مهربان و الهی نهاد. طفلی كه نور سیادت و بزرگواری بر سیمای بلورینش آینده ای روشن را خبر می داد و نگاه زیبای او گاه رفیع و والایی را بیان می كرد. نام او را «محمدحسین» نهادند و آن را به تبرك نام «جد و فرزند» مایة بركت و جاودانگی شمردند تا بار دیگر ستاره ای از این خاندان در پهنه تاریخ درخشیده، تاریكی ضلالت را به روشنی هدایت مبدل سازد. چرا كه خاندان محمدحسین، خانواده ای اصیل و افتخار آفرین بوده كه هماره بیرق «بزرگی» در دست داشته و شهر تبریز از نام آنان لبریز از شادی و شعف بوده است. «سراج الدین عبدالوهاب حسن حسین» جد معروف ایشان است كه در سمرقند پای میلاد بر هستی گذارده و چندی بعد به تبریز سفر كرد. وی قبل از ظهور دولت صفویه «شیخ الاسلام» آذربایجان بوده است. در سال 920 قمری كه نبرد خونین میان دولت ایران و عثمانی درگرفت وی به عنوان وساطت و خاموش كردن آتش جنگ، راهی دربار سلطان سلیم گردید و رسالت خود را انجام داد ولی به دستور سلطان سلیم زندانی گردید و پس از مرگ وی به دستور فرزندش سلطان سلیمان با كمال عزت و احترام از زندان آزاد گردید. ایشان پس از مدتی كوتاه در سال 937 قمری در آنجا درگذشت و در جوار قبر ابو ایوب انصاری به خاك سپرده شد. از آن زمان تاكنون پیوسته این خانواده به علم و تقوا، فضیلت و بزرگواری معروف بوده و در هر عصری شخصیت های علمی بزرگی از آن برخاسته است. یكی از شخصیت های گران قدر و برجسته «مرحوم میرزا محمدتقی قاضی طباطبایی» است كه شاگرد گران قدر مرحوم استاد وحید بهبهانی و آیت الله سید مهدی بحرالعلوم است. نسب سید محمدحسین با سه واسطه به این شخصیت الهی و ربانی می رسد كه عبارتند از: «سید محمد حسین بن محمدحسین بن علی اصغر شیخ الاسلام بن میرزا محمدتقی قاضی طباطبایی». مرحوم میرزا محمدتقی خود به ده واسطه به جد اعلای این خانواده، مرحوم میرعبدالوهاب می پیوندد. استاد خود از روزگار تحصیل چنین بازگو می‌كند: «در اوایل تحصیل كه به صرف و نحو اشتغال داشتم علاقه زیادی به ادامه تحصیل نداشتم و از این روی هر چه می خواندم نمی فهمیدم. چهار سال را به همین نحو گذراندم پس از آن یك باره عنایت خدایی دامن گیرم شده عوضم كرد و در خود یك نوع شیفتگی و بی تابی نسبت به تحصیل كمال حس نمودم به طوری كه از همان روز تا پایان تحصیل كه تقریباً هجده سال كشید هرگز نسبت به تعلیم و تفكر درك خستگی و دل سردی نكردم و زشت و زیبای جهان را فراموش كردم. بساط معاشرت با غیر اهل علم را به كلی برچیدم و در خورد و خواب و لوازم دیگر زندگی به حداقل ضروری قناعت نموده باقی را به مطالعه می پرداختم. بسیار می شد به ویژه در بهار و تابستان- كه شب را تا طلوع آفتاب با مطالعه می گذراندم و همیشه درس فردا شب را پیش مطالعه می كردم. اگر اشكالی پیش می آمد با هر خودكشی بود حل می نمودم. وقتی كه به درس حضور می یافتم از آن چه استاد می گفت قبلا روشن بودم هرگز اشكال و اشتباه درس را پیش استاد نبردم».

فرق بین احد و صمد:

سؤال: معنای «احد» چیست؟

جواب: خداوند متعال «احد» است یعنی اجزا ندارد نه خارجاً نه ذهناً و نه عقلاً. چنان كه در روایتی آمده است كه حضرت امیرالمومنین علی (ع) در جنگ حمل در تفسیر معنای «احد» فرمود: «خداوند احد است یعنی یگانه ای است كه قسمت برنمی دارد نه عقلاً نه خارجاً و نه خیالاً.

فرق و احدیت و احدیت:

سؤال: فرق واحدیت و احدیت چیست؟

جواب: «احدیت» صرافت ذات است از هر حیث ولی «واحدیت» این است كه هر صفت از صفات حق تعالی در عین حال كه با صفات دیگر مفهوماً مغایر است ولی مصداقاً یك واحد است یعنی ذات مستجمع جمیع كمالات از حیث مصداق یك واحد است ولی در احدیت این را نداریم بلكه ذات بذاته قطع نظر از هر كمال مورد توجه قرار می‎گیرد و از هر حدی اطلاق دارد حتی از همین اطلاق لذا در شان مقام احدی گفته اند: لایتناهی است، و با تناهی این كلمه هم نامتناهی است.

معنای رحمت حضرت حق

سؤال: منظور از رحمت در جمله‌ی «وَسِعَتْ رَحْمَتُهُ كُلَّ شَیء» چیست؟

جواب: رحمت عبارتست از رفع احتیاج وجودی هر موجود كه غایت وجود اوست و خداوند متعال احتیاجات وجودی نظام موجوداتی را كه خلق نموده برآورده می سازد و آن‌ها را به احتیاجات وجودی شان هدایت و راهنمایی و نیازهای وجودی شان را تأمین می نماید تا به كمال مطلوب و سعادت خود فائز آیند. بنابراین بیان، روشن می گردد كه همه موجودات غرق در رحمت او می باشند.

سؤال: آیا اصل وجود شیء نیز رحمت است؟ و رحمت شامل آن نیز می‎شود؟

جواب: اصل وجود نیز رحمت است و اساساً وجود و لوازم وجود هر موجودی نحوه ای از كمال است كه رحمت شامل همه می گردد.

سؤال: آیا خداوند متعال دارای ماده است؟

جواب: ماده، تركیب پیش می رود و تركیب احتیاج را در پی دارد و این با ساحت ربوبی سازگار نیست.

فضای نامتناهی ماورای زمین و آسمان

سؤال: پس مكانی كه آسمان ها و زمین در آن قرار دارند كجاست؟

جواب: مكان تابع جسم است و جا دایر مدار خود جسم است نه این كه باید جایی باشد كه جسمی در آن حلول كند.

اختیاری بودن اراده

سؤال: آیا خود اختیار تقدیر خداوند سبحان است؟

جواب:‌ خدا خواسته كه انسان كارهایش را با اختیار «عَنْ اِخْتِیارٍ» انجام دهد پس اختیاری بودن فعل، تقدیر خداوند متعال است.

سؤال: آیا اراده اختیاری است؟

جواب: خیر- افعال انسان اختیاری است اختیار شرط فعل و از اجزای علت آن است و لازم نیست اراده نیز اختیاری باشد بلكه در انجام هر كار ، تحت تأثیر یك سلسله احساسات و عوامل نخست علم و تصور مصلحت آن عمل به وجود می‎آید بعد شوق، بعد اراده و بعد از این مقدمات اختیار خود به خود حاصل می‎شود.

معجزه و خرق عادت

سؤال: آیا بین خرق عادت و امر محال فرقی وجود دارد؟

جواب: خرق عادت غیر از محال و ممتنع عقلی است و از نظر علم هم خرق عادت نفی نشده است.

سؤال: پس فرق میان رسول و نبی چیست؟

جواب: مشهور میان علمای عامه آن است كه نسبت بین آن‌ها عموم و خصوص مطلق است یعنی «رسول» شخصیتی است كه مبعوث شده و مأمور به دعوت و تبلیغ باشد اما «نبی» كسی است كه مبعوث شده باشد خواه مأمور به تبلیغ باشد یا خیر.

سؤال: این دو چه فرقی با یكدیگر دارند؟

جواب: «رسول» شخصیتی است كه به واسطه ملك [جبرئیل] به او وحی می‎شود ملك را می بیند و با او تكلم می‌كند ولی «نبی» كسی است كه خواب ببیند و در خواب به او وحی شود. این دو معنی از روایات اهل بیت (ع) نیز استفاده می‎شود.

امامت از اصول مذهب

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                     صفحه

مقدمه..................................................................................................................... 1

سپیده سیادت (احرام سپید)................................................................................... 2

طلوع عشق و اندیشه (در محضر اساتید).............................................................. 4

یادگارهای ماندگار................................................................................................ 5

بوی گل را از كه جوییم از گلاب........................................................................... 6

راه های بشر به سوی خدا.................................................................................... 26

ما خدا را چگونه تصور می كنیم........................................................................... 30

خدای هستی همه كمالات هستی را دارد............................................................... 35

پرسش و پاسخ ها................................................................................................. 37

ارجعی الی ربك..................................................................................................... 42

منابع...................................................................................................................... 44

سخنی با استاد....................................................................................................... 45