پایان نامه بررسی معماری خانه های قدیمی در کاشان

پایان نامه بررسی معماری خانه های قدیمی در کاشان در 69 صفحه ورد قابل ویرایش 

موقعیت شهرستان كاشان

شهرستان كاشان از لحاظ آب و هوایی متنوع، 2100 هكتار وسعت و از شهرهایی استان اصفهان در شمال استان اصفهان است كه دارای 3بخش روستا می‌باشد و فاصله این شهر تا تهران 230 تا قم 95 و تا اصفهان 202كیلومتر می‌باشد و در اكثر فصول مناسب است در شمال و شرق آن كویر است ولی روستاهای خوش آب و هوایی در ارتفاعات كركس قرار دارد مثل قمصر.

كاشان هزاران سال است كه محل زندگی اقوام گوناگون بوده مانند تپه سلیك و ..

كاشان از دیرباز از نظر صنایع دستی زبانزد خاص و عام بوده ولی با رشد صنایع ماشینی صنایع دستی آن رو به افول نهاد مثل زیلوبافی و قالی بافی كاشان نخستین زادگاه شهرنشینی و مدرنیت دنیاست نخستین مكانی است كه چرخ ریسندگی در آن پیدا شده و نخستین مكانی است كه صنعت ریخته‌گری در آن یافت شد.

قدیمی‌ترین زیگورات دنیا در این شهر پیدا شده و نخستین مبدا صنعت سرامیك منصوب به كاشان است نخستین معبد زرتشتی و معبد دنیا در كاشان است ، مراسم مذهبی در ایران به تاریخ شمعی است مراسم قالی  مشهد اردهال كاشان است.

عمارت بیرونی همین ساختمانی است كه مورد بازدید قرار می‌گیرد و مشتمل است به: سردر، هشتی ، راهرو ورودی، سرپوشیده یا تلار پذیرایی، اتاقهای مختلف، زیرزمینی‌ها، حیاط و آب نما، بخش اندرونی شامل دو باب خانه مجزا از هم است كه در سنوات قبل از كل مجموعه تفكیك و به صورت دو خانه مسكونی جدا از هم در آمده است. اخیرا یكی از این خانه‌ها كه در قسمت شرق خانه بروجردی قرار دارد به وسیله ساختمان میراث فرهنگی كشور خریداری و در نظر است پس از انجام تعمیرات لازم ارتباطی اصلی و قدیمی آن با خانه بروجردی برقرار و برای بازدید عمومی آماده می‌شود . قسمت دیگر خانه‌ای است در شمال شرقی خانه بروجردی كه در حال حاضر در تملك و اختیار نوادگان مرحوم حاج سید حسین بروجردی بانی و مالك اولیه خانه است خانه بروجردی از مصالح سنتی و به گونه‌ای ساخته شده است كه دقیقا با شرایط و خصوصیات اقلیمی كاشان سازگاری كامل دارد و از نظر طرح و نقشه و معماری بسیار قابل توجه و اهمیت است. جریان هوا و عمل تهویه در زیرزمینی‌ها به وسیله بادگیرهای ساخته شده در روی بام و به صورت طبیعی و دائمی و بدون احتیاج به هیچ وسیله مصنوعی انجام می‌شود.

كلیه مواد و مصالح مورد نیاز برای ساخت این خانه در محل تهیه شده است معمار سازنده این بنا یكی از هنرمندان نامدار معماری سنتی كاشان در قرن سیزدهم هجری قمری به نام مرحوم استاد علی مریم است كه تیمچه امین الدوله در بازار میانچال كاشان هم از ساخته‌های وی می‌باشد. نقاشی‌های ارزنده و بی‌نظیر این خانه به ویژه صنیع الملك غفاری كاشانی (عموم هنرمند بزرگ نقاشی ایران مرحوم كمال الملك غفاری كاشانی) انجام شده است گفتنی است كه صنیع الملك بنیانگذار اولین مدرسه نقاشی در ایران است. خانه بروجردی كاشان از نظر گچبری و ظرایف این هنر ملی نیز در میان خانه‌های ایرانی منحصر به فرد می‌باشد.

معماری مسكونی ایران و سبك خانه‌سازی در شهرهای مختلف

- گوناگونی معماری مسكن در ایران

سرزمین بزرگ ایران، از معدود كشورهای جهان است كه در طول تاریخ حیات خود ارائه دهنده یك نوع فرهنگ معماری خاص به جهان معماری بوده است. ویژگی‌های مهم فرهنگی و جغرافیایی ایران باعث شده است تا تنوع بسیار زیادی در معماری آن وجود داشته باشد. اگر بخواهیم به تبعیت از تقسیم‌بندی‌های جغرافیایی موجود به بررسی اجمالی معماری مناطق مختلف بپردازیم خواهیم دید كه حتی یك منطقه جغرافیایی محدود، عرضه كننده گوناگونی‌هایی در معماری مناطق مختلف آن است. برای نمونه در استان گیلان كه بخشی از سرزمین سرسبز شمال ایران است، به انواع مختلف معماری مسكن در منطقه لاهیجان و لنگرود و اطراف رشت، ناحیه آستارا و بخش شمالی طالش، منطقه فومنات، ارتفاعات دیلمان و ارتفاعات سوله رودخان برمی‌خوریم. با مقایسه دو ناحیه كوهستانی ماسوله و زیارت گرگان و معماری در بر روی سطح شیب‌دار این دو مكان تفاوتی آشكار در ساخت معماری مسكن در گیلان و مازندران كه دو منطقه همجوار با ویژگی‌های جغرافیایی تقریبا شبیه به هم هستند، دیده می‌شود.

مناطق دیگری نیز هستند كه با وجود قرار داشتن در یك محدوده جغرافیایی، معماری مسكونی آنها یا از جهاتی و یا كاملا با هم متفاوت هستند.

معماری بوشهر و دیگر شهرهای ساحلی خلیج فارس همچنین معماری شهرهای یزد، میبد و اردكان از این گونه‌گونیها می‌باشد. در مناطق مذكور اگر بخواهیم بر مبنای عنصری به نام حیاط دسته‌بندی از خانه‌ها داشته باشیم می‌توانیم متمامی گونه‌های موجود در بوشهر و ساحل خلیج فارس، یزد و میبد و اردكان را در یك گروه قرار دهیم.اما با ورود به جزئیات خواهیم دید كه حتی در یك محدوده معین از بوشهر تا بندرعباس معماری مسكن به یك شكل نیست و تفاوت‌هایی را در معماری هر كدام از آبادی‌های این خطه ساحلی مشاهده می‌نماییم.

مكان‌هایی هم هستند كه با وجود نزدیكی به هم، دو نوع معماری كاملا متفاوت مسكن را ارائه می‌دهند. شاید روشن‌ترین مثال، معماری مسكن در ابیانه، نطنز و كارشان باشد كه در فاصله 50-60 كیلومتر از هم قرار گرفته‌اند. در اینجا هر چند كه خانه‌های نطنز و كاشان دارای حیاط هستند ولی تركیب كلی فضاهای آنها با هم متفاوت است. و روستاهای اطراف آن بر روی دامنه شیب‌دار و بدون حیاط ساخته‌ شده‌اند.

- درونگرای معماری مسكونی

هر محقق برای آشنایی با معماری ایران و عناصر مختلف مانند: مسكن، مسجد، كاروانسرا، حمام و غیره نیاز به تقسیم‌بندی‌های برای كار خود دارد. هر چند كه دو عامل زمان و مكان نیروی محرك این محقق می‌باشند، اما همانگونه كه دیدیم در ایران بزرگ در یك زمان خاص و در منطقه‌ای كوچك می‌توان ویژگی‌های مشترك و متفاوت را، با هم مشاهده نمود. پس ناگزیر به انتخاب عوامل دیگری نیز می‌باشیم كه افزون بر بعد زمان  و مكان، بتواند در پیشرفت، تنظیم و گردآوری كار كمك بیشتری به ما بكند. انتخاب عناوین گونه‌شناسی برونگرا و درونگرا، با عنایت به این موضوع صورت گرفته است.

به گونه‌ای از معماری مسكن با ویژگی‌هایی از قبیل داشتن ارتباط بصری و فیزیكی مستقیم با فضای بیرون خانه، نداشتن حیاط، گسترش در ارتفاع و ساماندهی فضایی نسبت به یك فضای دیگر مثلا دالان آشنا هستید.

نمونه‌هایی از این نوع معماری در دشت گیلان، ماسوله مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته‌اند. تنوع این گونه معماری مسكن مختص این مكان‌ها نیست و در آبادیهای دیگر مثل زیارت گرگان، مجن و كمجان گونه‌های جالب و خاص یافت می‌شود. بررسی معماری كندهایی چون كندوان و میمند نیز در این روند كمك قابل توجهی به ما خواهد كرد.

نیز حفظ شده است.

در خانه با پیمودن بزرگ در پشت بالار تزر یا تچر یا طنبی با شكلی صلیبی و در كنار آن بادگیر قرار می‌گرفته است. سقف تالار مضاعف (دوجداره) بوده و در بعضی جاها از ارسی‌های بزرگ سه لنگه‌ای در تالار استفاده می‌شده است.

در قسمت زمستان نشین فضایی صلیبی شكل به نام شكم دریده نیز قرار می‌گرفته است. یكی از دلایل ساخت این فضا به شكل صلیبی، مسئله نیارشی بوده است. با توجه به اینكه طاق وسط رانش زیادی داشته، در قسمت‌های كناری آن دو طاق گژاوه زده می‌شده تا این نیروی رانش را خنثی كند.

آشپزخانه

این فضا در محلی قرار می‌گرفته كه به اتاق مهمان نزدیك باشد و نقشه آن بنار بر نقشه كلی خانه قابل تغییر بوده است. اصولا در گذشته در تابستان غذای گرم نمی خوردند و بیشتر غذای خود را از بیرون تهیه می‌كردند.

باره بند محلی مخصوص برای نگاهداری چهارپایانی مثل اسب و قاطر و الاغ و چیزی به نام تخت روان بوده است.

سه دری‌ها نیز طوری ساخته می‌‌شدند كه آفتاب به طور مستقیم نتواند به داخل آنها نفوذ كند. متاسفانه همانطور كه گفته شد در دوره قاجاریه عناصر مختلف داخل معماری ما می‌شود. سه دری‌ها به دو دری تبدیل شده، و آن را نیز طوری ساخته‌اند كه آفتاب دقیقا وارد اتاق شود.

نورگیری از سقف

یكی دیگر از كارها برای جلوگیری از تابش مستقیم آفتاب به بعضی از فضاها است. معمارات قدیمی معتقد بودند كه در بیرون خانه به اندازه كافی (و بعضی مواقع بیش از حد)آفتاب وجود دارد و نیازی به داشتن آن در اتاق‌های خانه به همان صورت را احساس نمی‌كردند. در قدیمی‌ترین  خانه‌ها چه خانه‌های بزرگ اشرافی و چه خانه‌های كوچك روستایی وشهری، بخشی از نور سقف گرفته می‌شد.

افزون بر این، این نوع نورگیری همراه با رنگ ملایم دیوار و سقف اتاق‌ها آرامش خوبی را به وجود می‌آورده است. از طرفی دیگر به دلیل كور كردن جبهه غربی خانه و جلوگیری از تابش مستقیم آفتاب بعد از ظهرها، فضاهای پشت این قسمت از سقف نور می‌گرفتند، برای دیگر فضاها مثل، مطبخ، حوضخانه نیز به دلیل عدم دسترسی به نور مستقیم، همین كار اعمال می‌شده است.

ارسن خانه شامل فضاهای مختلفی شده كه نسبت به نوع خانه و به عبارت ساده‌ بودن فضاها، استفاده از پیمودن بزرگ و كوچك و خرده پیمون در ساخت خانه‌ها تغییر می‌كرده است. همانگونه كه در ادامه درباره شناخت اجمالی این نوع خانه‌ها خواهیم دید، تفاوتی بین عناصر فضایی خانه‌های چهار صفه زواره‌ای و خانه‌های شاخص مناطق مركزی وجود دارد.

فاقد منابع پایانی