مبانی نظری مسئولیت پیامبر از دیدگاه قرآن

مبانی نظری مسئولیت پیامبر از دیدگاه قرآن

مشخصات محصول:
توضیحات: فصل دوم پایان نامه کارشناسی ارشد (پیشینه و مبانی نظری پژوهش)
همراه با منبع نویسی درون متنی به شیوه APA جهت استفاده فصل دو پایان نامه
توضیحات نظری کامل در مورد متغیر
رفرنس نویسی و پاورقی دقیق و مناسب
منبع : انگلیسی وفارسی دارد (به شیوه APA)

خلاصه ای از کار:

تعریف مسؤولیت در لغت و اصطلاح

این واژه، از ریشه‌ی سَأَلَ به معنی پرسیدن و درخواست كردن است. مسؤولیت، مصدر جعلی از اسم مفعول سَأَلَ و به معنی موظف بودن به انجام دادن كاری می‌باشد. مسؤول بودن، یعنی:

1ـ موظف دانستن خود به انجام دادن كاری. این معنی در سوره‌ی فرقان آیه 16 بیان شده است: «لهَُّمْ فِیهَا مَا یَشَاءُونَ خَلِدِینَ كاَنَ عَلی‏ رَبِّكَ وَعْدًا مَّسُْئولا. جاودانه هر چه بخواهند در آن جا دارند. پروردگار تو مسئوول [تحقق‏] این وعده است.»

..............................

منشأ مسؤولیت

منشأ مسؤولیت یا افراد است یا قرارداد و یا پروردگار. در این پژوهش، سخن از مسؤولیتی است كه خداوند بر دوش پیامبرانش گذاشته؛ از این رو، پیامبران در برابر انسان‌ها پاسخگو نبودند و تنها در برابر خداوندی كه مسؤولیت بر عهده‌ی آنها نهاده پاسخگو بودند. همچنان كه در سوره‌ی جن آیه 21 فرمود: «قُلْ إِنی‏ِ لَا أَمْلِكُ لَكمُ‏ْ ضَرًّا وَ لارَشَدًا.»  

..............

رابطه‌ی مسؤولیت با اهلیت یا قابلیت و توانمندی فرد

هنگامی كه واگذاری مسؤولیت از سوی آفریدگار باشد، با توجه به اینكه خداوند به تدبیر امور مصالح مردم داناتر می‌باشد، از میان هر مردمی هر كه را مصلحت بداند، او را مسؤول قرار می‌دهد. پس هر كسی كه ویژگی‌های مناسب داشته باشد، از سوی پروردگار دارای مسؤولیت می‌شود. همچنان كه در سوره‌ی آل عمران آیه 56 می‌فرماید: «قُلِ اللَّهُمَّ مالِكَ الْمُلْكِ تُؤْتِی الْمُلْكَ مَنْ تَشاء... بگو: «بار خدایا! فرمانروایی از آن توست؛ هر كس را كه خواهی، فرمانروایی بخشی...»‏

.............

مسؤولیت‌های پیامبر در قرآن

در پیشگفتار، به مهم‌ترین مسؤولیت‌های پیامبر در قرآن اشاره شد مانند: تبشیر، انذار، تذكر، دعوت به سوی خدا، خواندن آیه‌های خداوند برای مردم، آموختن كتاب و حكمت به آنان، تزكیه آنها و قضاوت در اختلاف‌های‌شان؛ ولی چون موضوع این پژوهش مسؤولیت سیاسی پیامبر در زمینه‌ی روابط خارجی می‌باشد، از شرح دیگر مسؤولیت‌های ایشان خودداری می‌شود.  

مسؤولیت‏ سیاسی پیامبر 

آیه‌هایی كه در باره‌ی مسؤولیت ‏سیاسی پیامبر در قرآن كریم آمده، به چند دسته تقسیم می‏شود:

1 ـ آیه‌هایی كه به مساله‌ی اطاعت از پیامبر می‏پردازند

این دسته از آیات، اطاعت از پیامبر را به شكل‏های گوناگون مورد توجه قرار داده‏اند. در مواردی «اطاعت‏ شدن‏» از اهداف ارسال همه‌ی پیامبران معرفی می‌شود:

ــ «وَ مَا أَرْسَلْنَا مِن رَّسُولٍ إِلَّا لِیُطَاعَ بِإِذْنِ اللَّهِ...‏ و ما هیچ پیامبری را نفرستادیم مگر آنكه به توفیق الهی از او اطاعت

....................

معنای اطاعت از پیامبر

اكنون با توجه به معنای اطاعت كه عبارت از فرمانبرداری است، اگر پیامبران از سوی خود هیچ امر و نهی‏ای نداشته

...........

تفویض كارها به پیامبر

با توجه به آن چه گذشت و نیز با توجه به آیات زیر روشن می‏شود كه خداوند كارهایی را به پیامبران تفویض كرده تا با اذن او در میان مردم به آن چه صلاح آنان در آن است، فرمان دهند و مردم نیز لازم است از ایشان اطاعت كنند.

این آیه‌ها، برخی فرمان‌های پیامبران را به اقوام خود نقل می‏كنند. مانند فرمان  موسی به هارون كه از او می‏خواهد در میان مردم بماند و آنان را به سوی صلاح پیش ببرد «... وَ قَالَ مُوسی‏ لِأَخِیهِ هَرُونَ اخْلُفْنی فی قَوْمِی وَ أَصْلِح‏... و موسی [هنگام رفتن به كوه سینا] به برادرش هارون گفت: «در میان قوم من جانشینم باش، و [كار آنان را] اصلاح كن» (اعراف/142).

.................

محدوده‌ی اطاعت از پیامبر

از مسائلی كه درباره اطاعت از پیامبر  مطرح است، محدوده ای است كه بر مؤمنان لازم است در آن محدوده، مطیع

...........

شبهات درباره‌ی اطاعت از پیامبر

شبهاتی درباره اطاعت از پیامبران  مطرح شده كه دسته‏ای از آنها مربوط به مساله دین به‏ طور مطلق و نقش آن در زندگی مردم است و برخی دیگر، بویژه به دین اسلام مربوط می‏شود. هر چند بحث درباره‌ی قسمت اول، از موضوع.

............

نفی دخالت پیامبر در امور مردم

یكی از آیه‌هایی كه با آنها برای نفی امور از پیامبر استدلال شده، ‏این است:

«لَیْسَ لَكَ مِنَ الْأَمْرِ شی‏ْءٌ أَوْ یَتُوبَ عَلَیهِْمْ أَوْ یُعَذِّبَهُمْ فَإِنَّهُمْ ظَالِمُون‏. هیچ یك از این كارها در اختیار تو نیست یا [خدا] بر آنان می‏بخشاید یا عذاب‌شان می‏كند؛ زیرا آنان ستمكارند.‏» (آل عمران/128)  

............

حافظ، وكیل، مسلط، جبار نبودن پیامبر

آیات دیگری كه درباره‌ی ارتباط نداشتن رسالت پیامبر با امور اجتماعی به آنها استدلال شده، آیه‌هایی است كه

...........

انحصار وظیفه‌ی پیامبر در بشارت و هشدار دادن

در زمینه‌ی نفی وظیفه‌ی پیامبر برای دخالت در امور اجتماعی، به آیه‌هایی استدلال شده كه ایشان را انحصارا نذیر یا نذیر و بشیر می‏خوانند: «إِنْ أَنتَ إِلَّا نَذِیر. تو جز هشدار دهنده‏ای [بیش‏] نیستی.» (فاطر/23)  « إِنْ أَنَا إِلَّا نَذِیرٌ وَ بَشِیرٌ

................

2 ـ آیه‌هایی كه ولایت پیامبر و اولویت ایشان نسبت‏ به مؤمنان را مطرح می‏كنند

كلمه‌ی ولایت، همواره مقارن با نوعی تسلط بر امور فردی یا اجتماعی است. از این رو، در اینجا در چارچوب آیه‌هایی كه ولایت پیامبر  را مطرح می‏كنند، به بررسی محدوده‌ی ولایت پیامبر اكرم  می‏پردازیم.

..........

3 ـ آیه‌هایی كه در زمینه‌ی حكم پیامبر سخن می‏گویند

دسته سوم از آیه‌هایی كه به مسؤولیت ‏سیاسی پیامبر  می‏پردازند، ایشان را حاكم در میان مردم معرفی می‏كنند. این

.............

معنای حكمیت پیامبر

سیاق آیات با اختصاص آن به مورد قاضی تحكیم كه در خصوص آیه 36 سوره‌ی احزاب احتمال داده شده،  منافات دارد; زیرا:

............

4 ـ آیه‌هایی كه پیامبر را محور امور اجتماعی معرفی می‏كنند

محور بودن انبیا در ایجاد قسط در جامعه

قرآن كریم، یكی از اهداف بعثت انبیا را اقامه‌ی قسط در جامعه انسانی معرفی می‏كند:

...............

اجازه گرفتن از پیامبر هنگام شركت در امور اجتماعی

در سوره‌ی نور، خداوند بر محوریت پیامبر در امور اجتماعی تاكید می‏كند و مؤمنان را كسانی قلمداد می‏كند كه در این امور، تابع او هستند: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ ءَامَنُواْ بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ إِذَا كَانُواْ مَعَهُ عَلی أَمْرٍ جَامِعٍ لَّمْ یَذْهَبُواْ حَتی‏.........

............

محور بودن پیامبر در امور مالی جامعه

از محورهای مهم در امور اجتماعی، امور مالی است. در اسلام، سه محور مهم برای تحقق عدالت اجتماعی در این

..................

5 ـ آیه‌هایی كه مؤمنان را به ایمان به پیامبر فرا می‏خوانند

در قرآن كریم آیه‌هایی وجود دارد كه مؤمنان را به ایمان به خداوند و رسول  فرا می‏خواند. در بعضی از این آیات، خداوند و رسول هر دو ذكر شده‌اند:

.............

منابع:

1- قرآن کریم

2ـ فرهنگ روبرت Le petit Robert   پاریس: انتشارات روبرت، 1992 ص. 1688

3ـ  تفسیر المیزان، ج‏4، ص‏39; التبیان، ج‏3، ص‏236; تفسیر المنار، ج‏5، ص‏180.

........................